Mektebe Törenle Gidilir Tramvayda Yolluk Yenirdi

[tarihogretmeni]

“Tarihin Aynasında İstanbul Hayatı” adlı kitapta, İstanbul'un sosyal yaşamındaki önemli unsurlar, fotoğraflar ve edebiyatçıların satırlarıyla yer buluyor. İlahici ve amincilerin mektep töreni, tramvay molaları ve deniz hamamları bunlardan bazıları.

Mektebe törenle gidilir tramvayda yolluk yenirdi Düğünden önceki perşembe gününe “yüz yazısı günü” denirdi. Gelin bu günde, tellenir, duvaklanır, yüzüne elmas yapıştırılır, bir kenarda oturtulurdu.

Alpay Kabacalı imzalı “Tarihin Aynasında İstanbul Hayatı” eski İstanbul'u, fotoğraflar ve zamanın tanıkları eşliğinde anlatan farklı bir kitap. Soyak tarafından yayınlanan kitapta yazar, tarih içerisindeki İstanbul'un yaşama biçimini geniş bir perpektiften yansıtmayı amaçlamış. İstanbul'da giyim kuşam, aile hayatı, taşıtlar ve ulaşım, eğlenceler ve saray hayatı yazarın üzerinde durduğu başlıca konular.

Altı bölümden oluşan kitapta her bölüm, adeta Osmanlı'nın görkemine ve yavaş yavaş çöküşüne tanıklığa çağırıyor okuru. Abdulhak Şinasi Hisar'ın eski mahalleleri anlattığı yazısı bunlardan biri. Yazar, ömrünü bir mahallede geçiren insanların, artık o mahallenin felsefesine ermiş filozofları olduklarını belirtiyor.

TRAMVAY NEŞESİ

Kitabın eski İstanbul'da taşıtlar ve ulaşım başlıklı bölümünde günümüzde bir çileye dönüşen ulaşım sorunun o dönemde tam bir eğlence aracı olduğu anlatılıyor. Ahmet Rasim atlı tramvaylarla Samatya'dan Topkapı'ya yaptığı yolculukları, taşıtları kamunun istirahatine yararlı olduğunun somut bir ispatı olarak gösteriyor. Rasim, saleplerin, şerbetlerin içildiği, çıkınlara konan yiyeceklerin afiyetle yendiği bu yolculukları adeta gezici bir konut içinde yaşamak olarak niteliyor. Gelinin elmasla süslendiği 'yüz yazısı günü', hamam eğlenceleri ve deniz hamamları kitaptaki ilgi çeken bölümler arasında.

Bisiklete binerim ister isem inerim

Salah Birsel'in yazısı, 1890'lı yıllarda İstanbul'un hayatına giren bisiklet ile ilgili ilginç anekdotlor içeriyor. Mesela bisikletin önüne bir kız çocuk çıkarsa bir, erkek çıkarsa iki, kadın çıkarsa üç kez çıngarak çalınır, eğer o kişi aldırış etmezse ilk hızın korunması amacıyla çarpıp geçilir, daha sonra da incelikli bir pardon kondurulurmuş. Eski İstanbul'da çocukların mektebe başlamaları da coşkulu bir törenle kutlanırmış. Önde ilahicilerin, arkada amincilerin ve önünde çocuğun okulda oturacağı bir minderin bulunduğu fayton ile tören alayı oluşturulur, sokaklarda dualar ve ilahiler okunurmuş.