Atatürk'ün bestelettirdiği opera

[tarihogretmeni]

Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün çağdaş Türkiye Cumhuriyeti'nin yeni müzik politikasına uygun bir Türk operası isteğiyle bestelenmesi için talimat verdiği ve konusunu bizzat şekillendirdiği ''Özsoy'' operası, Başkent seyircisiyle buluşmaya hazırlanıyor.

Devlet Opera ve Balesi'nin (DOB) dev prodüksiyonu, 3 Kasımda izleyici karşısına çıkacak. İlk kez 1934 yılında seyirciyle buluşan, Cumhuriyet tarihinin ilk operası ''Özsoy'', Başkent sahnelerine son olarak bundan 25 yıl önce, 1982'de geldi. DOB, eseri bu sanat sezonunda yeniden repertuvarına alırken, yapıtı Evin Atik Yerli sahneye koyacak.

Orkestrayı Şef Bujor Hoinic'in yöneteceği eserin dekor tasarımı Nihat Kahraman'a, kostümleri Nursun Ünlü'ye ait. Işık düzenini Fuat Gök'ün hazırladığı yapıtta Cem Beran Sertkaya, Sayra Seyhan, Savaş Gençtürk, Görkem Ezgi Yıldırım, Oğuz Sırmalı, Muzaffer Emek, Erhan Tekinmirza, Kemal Serdar Usta ve Ali Uyar başlıca rolleri üstleniyor.

-ATÖLYELER HAZIRLIKTA-

Cumhuriyet tarihinin ilk operasının sahneye layıkıyla aktarılması için Devlet Opera ve Balesi'nin atölyelerinde hummalı bir çalışma yürütülüyor. Yapıt için geri sayım devam ederken, DOB bünyesindeki tüm atölyeler büyük çaba sarf ediyor. Bu kapsamda özellikle erkek kostüm atölyesinde çalışmalar hız kazandı. Büyük çoğunluğu savaşçı erkeklerden oluşan kadro için kostümler dikilirken, bir hafta önce başlayan hazırlıklar tüm hareketliliğiyle sürüyor.

Kadın kostüm atölyesinde de hatun ve çevresindekilerin kıyafetleri dikiliyor. Orta Asya'da yaşam sürdüren kadınların sade kostümlerinin ağırlık kazandığı bu atölye de yoğun bir çalışma sergiliyor. Şapka ve çiçek atölyesinde, kadınlar için kostümlere uygun, boncuk ağırlıklı şapkalar hazırlanıyor; erkeklerin başlıklarında ise postlar yoğun olarak kullanılıyor.

-OTAĞLAR KURULACAK-

Eserin dekor tasarımcısı Nihat Kahraman, AA muhabirinin sorularını yanıtlarken, yapıt için Orta Asya yaşamını tüm ayrıntılarıyla sahneye aktaracaklarını söyledi.

İhtişamlı çadırların bu dekorun belkemiği olduğunu anlatan Kahraman, o dönemin havasını yansıtmak için dolmen (toprakta yan yana, aralıklı dizilmiş birkaç büyük yassı taşla, bunların üstüne yatay olarak yerleştirilmiş büyük yassı taşlardan oluşan yapı), menhir (etrafı yontulmuş, farklı bir taş yapı) ve balbalın (eski Türklerde kişinin anılması için mezarının veya bazı kurganların etrafına dikilen taş) kullanılacağını kaydetti. Dekorların hazırlanması için şu anda malzemenin beklendiğini ifade eden Kahraman, kılıç, kalkan ve silahların da eserin önemli parçalarından olduğunu belirtti.

Bu kılıçların büyük bir titizlikle yapılacağını aktaran Nihat Kahraman, ''Kılıçlar, tıpkı Suat Yalaz'ın Karaoğlan'ının kılıçlarına benzeyecek. Seyirci, sahnede kurulan çadırlarla Orta Asya'nın o dönemdeki yaşayışını görürken, sahne giriş kapılarına da çadıra girer gibi bir hava verilecek'' dedi.

-BİR AYDA BESTELENDİ-

''Özsoy'' operası, genç Türkiye Cumhuriyeti'nin yeni müzik politikasına uygun bir eser arayışıyla Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk tarafından verilen talimat üzerine bestelendi. Eserin konusu Atatürk tarafından şekillendirilirken, eser metni (libretto) de Münir Hayri Egeli tarafından yazıldı.

Eser, o tarihte 27 yaşında olan Ahmet Adnan Saygun tarafından bir ay gibi kısa sürede bestelendi ve iki ay içinde de sahnelendi. Yazımı, bestelenmesi ve provaları çok kısa bir sürede şekillenen yapıt, İranlılar ile Türkler'in aynı soydan gelen kardeş halklar olduğu temasını işliyor. Operanın ilk sahnelenişi 19 Haziran 1934'te Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk ve resmi konuğu İran Şahı Rıza Pevlevi'nin huzurunda Ankara Halkevi'nde gerçekleştirildi Bu ilk operayı, yine Ahmed Adnan Saygun'un ''Taşbebek'', Necil Kazım Akses'in ''Bayönder'' adlı eserleri izledi.

(aa)