Linux Acemilerine Dersler

nano68 · October 29, 2011

Edited October 29, 2011 by nano68

nano68 · October 29, 2011

[size="5"][color="#FF8C00"]Pardus'a Geçiş[/color][/size]

Masaüstü: Plasma çalışma alanı

Kişiselleştirilmiş bir plasma çalışma alanı ekran görüntüsü
Plasma çalışma alanı klasik masaüstü kavramını temelden değiştirmiştir. Plasma çalışma alanında masaüstünde bulunan tüm öğeler plasma teknolojisi ile geliştirilmiş birer "programcık"tır. Masaüstü duvar kağıdı, uygulama başlatma menüleri, paneller ve panellerde bulunan görev çubuğu gibi araçlar da buna dahildir. Plasma'nın özellikleri ve kullanımı konusunda ayrıntılı bilgi için Masaüstü ayarları maddesine bakınız.

Görev Çubuğu: Panel
Windows'taki Görev Çubuğu'nun Pardus'taki karşılığı Paneldir. Panel, Plasma çalışma alanının bir parçasıdır. Paneldeki her bir eleman, panele eklenip çıkarılabilen birer programcıktır. Panelin sağ başında bulunan düğmeyi kullanarak panele programcık ekleyip çıkarabilir ve panele ilişkin her türlü ayarlamayı yapabilirsiniz. Konu ile ilgili geniş bilgi için Masaüstü ayarları maddesine bakınız.

Panel ve programcıkları

Başlat menüsü: Uygulama Başlatma menüsü
Windows'taki Başlat menüsünün Pardus'taki karşılığı bir plasma programcığıdır ve genellikle Pardus menüsü olarak bahsedilir. Pardus ile birlikte üç farklı başlatma programcığı gelir. Bunlardan Uygulama Başlatma Menüsü veya Uygulama Başlatıcısı Kaptan ile seçilerek öntanımlı olarak ayarlanabilir. Geniş bilgi için Masaüstü ayarları maddesine bakınız.

Dosya yöneticisi: Dolphin
Dosya sisteminde, klasörlerde gezinti için KDE masaüstünde öntanımlı olarak Dolphin dosya yöneticisi kullanılmaktadır. Pardus 2008 ve önceki sürümlerde ön tanımlı dosya yöneticisi olarak kullanılan Konqueror da ikinci bir seçenek olarak kullanılabilmektedir.

Bilgisayarım
Pardus, masaüstü yönetimi konusunda da Windows kullanıcılarına ilk bakışta yabancı görünür ancak, birkaç püf noktayı anlayan bir kullanıcı için sezgisel yönelimli çok basit bir kullanımı vardır. Windows masaüstündeki Bilgisayarım simgesinin işlevsel olarak Pardus'ta tam bir karşılığı olmamakla birlikte bu işlevi Dolphin dosya yöneticisi karşılamaktadır. Pardus'ta bilgisayarınızdaki herhangi bir klasöre çift tıklayarak Dolphin dosya yöneticisini açabilirsiniz. Dolphin arayüzünde sol tarafta bulunan Konumlar paneli aracılığıyla bilgisayarınızdaki sabit disk bölümlerine, USB blleklere, CD/DVD gibi ortamlara kolayca ulaşabilirsiniz ve sistemden kaldırabilirsiniz. Ayrıca sistem çekmecesindeki Aygıt Bildirici programcığı üzerinden, çıkarılabilir aygıtlara kolay yoldan erişebilirsiniz.

Dolphin dosya yöneticisi

Aygıt Bildirici
Unutmayın CD/DVD sürücünüz içinde herhangi bir disk takılı değil ise Dolphin'de CD/DVD ile ilgili herhangi bir seçenek göremezsiniz. Ayrıca Dolphin dosya yöneticisinde, depolama aygıtlarının Windows'taki gibi C: ya da D: gibi harfler ile adlandırılmadığını göreceksiniz.

Dosya dizin hiyerarşisi
Windows sistemlerde, her bir veri depolama aygıtının kendi kök dizinleri vardır (C, D dizinleri gibi), UNIX ve Linux sistemlerde ise tek bir kök dizin vardır. Bu durum Windows kullanıcılarının ilk anda anlamakta en çok zorlandıkları konudur. Bu nedenle yeni kullanıcılar, belgelerini ve diğer disk bölümlerini nerede arayacaklarını bilemeyebilir.
Pardus gibi Linux temelli işletim sistemlerinde tek bir tek kök dizin vardır. Tüm dosya ve dizinler tüm dosya ve dizinler "/" işaretiyle gösterilen kök dizinden başlayarak dallanıp budaklanır. Sabit disk bölümleri, USB bellek, CD/DVD gibi çeşitli depolama ortamlarına yukarıda anlatıldığı gibi Dolphin dosya yöneticisindeki Konumlar çubuğu üzerinden kolayca erişilebileceği gibi dizin hiyeraşisinde /media ya da /mnt dizinleri üzerinden de ulaşılabilir.

"/" dizini altında "home" dizini
Kök dizin altında bulunan "home" dizini içinde, sistemdeki her bir kullanıcı için kullanıcı adını taşıyan bir dizin bulunur. Örneğin /home/ali altında "ali" kullanıcısına ait dosyalar bulunur. Linux dünyasında bu dizinlere o kullanıcının "Ev Dizini" denilir. Kullanıcı, parolasıyla sisteme giriş yaptıktan itibaren gerçekleştirdiği her işlemi pratikte bu dizinde gerçekleştirir. Oynanan oyunların puanları, İnternet geçmişi, sohbet kayıtları, kişisel dosyalar ve hatta arka plan resimleri, temalar ve benzeri ayarlar da her kullanıcıya ayrı ayrı ayrılmış bu alanda saklanır. Böylece hiçbir kullanıcı bir diğerinin seçimlerini değiştiremez ve diğer kullanıcıların özel dosyalarına erişemez.
Kullanıcı ev dizininiz içindeki bu türden ayar dosyaları birer gizli dosya olduğu için ilk bakışta göremezsiniz. Gizli dosyaları nasıl görünür hale getirebileceğinizi öğrenmek için alttaki konu başlığını okuyunuz.
Linux'un dizin hiyerarşisi hakkında daha detaylı bilgi almak isterseniz NASIL:Dosyalar ve dizinler maddesine bakabilirsiniz.

Gizli dosyalar
Windows'ta olduğu gibi Pardus'da da normal ayarlar ile göremediğimiz gizli dosyalar vardır. Pardus'ta gizli dosyaları görüntülemek için Dolphin dosya yöneticisinde Görünüm > Gizli Dosyaları Göster yolu izlenir. Eğer bir dizin ve altındaki tüm dizinler için gizli dosyaları görünür hale getirmek istiyorsanız ya da bilgisayardaki tüm dizinlerdeki gizli dosyaları görünür hale getirmek istiyorsanız bunun için gerekli ayarlamayı “Görünüm > Görünüm Özelliklerini Ayarla” yolunu izleyerek gerçekleştirebilirsiniz. Ayrıca Pardus'ta Windows'tan farklı olarak gizli dosyaların isimlerinin başında nokta bulunmaktadır.

Program kurulumu

Paket Yöneticisi ile yazılım yükleyebilir, kaldırabilir ve güncelleyebilirsiniz.
Pardus, farklı mimarisiyle kendine özgü hazırlanmış programlarla çalışır. Bu programlar için de öncelikli kaynak olarak Pardus'un İnternet deposu bulunur. Bu, kullanıcılara sistemle son derece uyumlu, başka programlarla ortak çalışma yetenekleri en üst düzeyde olan yeni olanaklar sunar. İşleyişe yine Windows kullanıcıları açısından bakılacak olursa, EXE biçimindeki programlar doğrudan çalışmaz. Bununla birlikte sistem kurulduğu anda kullanıcılarına ofis programlarından medya oynatıcılarına, fotoğraf albümlerinden İnternet araçlarına, CD/DVD yazdırma aracından PDF okuyucuya kadar uzanan binlerce paket sağlar. Bu yüzden Windows kullanıcılarının "İşletim sistemini kurdum, şimdi programlarımı kurayım" alışkanlığını tekrarlamadan önce menüde bir dolaşmalarında fayda var...
Pardus DVD'si ile birlikte kurulu gelen programların yanı sıra farklı ihtiyaçlara yönelik 3 boyutlu canlandırma, web programlama, vektörel çizim, video düzenleme, oyunlar gibi akla gelebilecek her türde yazılım Pardus'un İnternet deposunda hazır bekler. Tüm bu programları alttaki başlıkta anlatılan Paket Yöneticisi aracılığıyla kurabilirsiniz.

Program ekle, güncelle ya da kaldır
Pardus'ta paket (yazılım) kurma, güncelleme ve kaldırma işlemleri Paket Yöneticisi aracılığıyla yapılır. Paket Yöneticisi Pardus'un yazılım depolarında arama yaparak bulduğunuz paketleri kurmanızı, bilgisayarınızda var olan paketlerin yeni sürümleri çıkmışsa güncellemenizi ve gerek duymadığınız yazılımları bilgisayarınızdan kaldırmanızı sağlar.
Pardus için sistemle son derece uyumlu hale getirilmiş bu programların Pardus depolarından kurulması önerilen ve desteklenen çalışma modelidir. Yine de vazgeçilmez olarak .exe biçimindeki bir Windows programına ihtiyacınız varsa Wine uygulaması bir çözüm olabilir. Wine, .exe biçiminin ait olduğu Windows platformunun mimarisini öykünen bir uygulama katmanıdır. Basit programların, özellikle de sınırlı sonuçlar almaya yönelik, belirli bir çıktı ihtiyacı için çalıştırılması gereken programların çalıştırılması olanağını sunabilir. Ancak Wine, çalıştırdığı her programın düzgün ve beklenen performansta çalışacağını garanti etmez.
Bu noktada hatırlatılması önemli bir nokta: Pardus'un belirli bir alternatif sunduğu durumlarda, Wine ile Windows ortamına ait programları çalıştırmaya çalışmak verimli bir yöntem olmaz. Örneklemek gerekirse, MSN hesabına bağlanmak için Kopete, aMSN, Emesene gibi programlar varken, Windows Live Messenger programını Wine ile çalıştırmak tercih edilmelidir. Her program belirli bir platformda daha başarılı sonuçlar vermeye yönelik özel ayarlar ve avantajlarla gelir.
Paket depolarında bulunmayan yazılımların kurulması ve daha geniş bilgi için Pardus'ta yazılım kurma sayfasını inceleyebilirsiniz.
Windows'ta sıkça kullanılan bazı programların Pardus'taki karşılıklarını öğrenmek için Windows'ta kullanılan bazı programların Pardus eşdeğerleri başlığına bakınız.

Denetim Masası: Sistem Ayarları

Sistem Ayarları
Windows'ta kullanılan Denetim Masası'nın Pardus'taki karşılığı Sistem Ayarları'dır. Dil ve erişebilirlik ayarları, kullanıcı hesapları, fare/klavye gibi donanımların ayarlanması, ağ ve İnternet ayarlarının yapılması, masaüstü simgelerinden açılış ekranına kadar görünüm özelliklerinin değiştirilmesi gibi aklınıza gelebilecek her türlü ayarlama işlemleri buradaki seçenekler üzerinden gerçekleştirilmektedir.

Pardus ile çalışmak

İnternet araçları
İnternet'te gezinmek - İnternette gezinmek için Pardus ile birlikte popüler web tarayıcı Mozilla Firefox kurulu gelmektedir. Binlerce eklenti desteğine sahip Firefox'u eklentiler aracılığıyla tamamen ihtiyaçlarınıza göre özelleştirebilirsiniz ve yüzlerce tema arasından dilediğinizi seçip görünümünü değiştirebilirsiniz. Alternatif bir tarayıcı arayacak olursanız paket depolarında Chromium 'dan Opera'ya kadar çok sayıda web tarayıcıyı bulabilirsiniz.
E-posta okumak - E-postalarınızı indirmek, hesaplara ya da listelere göre organize etmek, spam filtresi ile istenmeyen e-postaları ayıklamak ve ihtiyaç duyabileceğiniz birçok posta hizmeti için Pardus ile kurulu gelen KMail kullanabilirsiniz. KMail aynı zamanda "Ofis Araçları" altında bulacağınız Kontact adlı kişisel bilgi yönetim yazılımının bir parçası olarak da çalışabilmektedir. Alternatif arayacak olursanız dünya çapında yaygın kullanılan, platform bağımsız Mozilla Thunderbird'ü paket depolarından kolayca yükleyip kullanabiliriniz.
Sohbet / Anında Mesajlaşma - MSN Messenger, ICQ, Jabber (Google Talk), AOL, Yahoo! gibi popüler servislerin yanı sıra IRC sohbet odalarına girmek için ya da GaduGadu istemcisi kullanıcılarıyla haberleşmek için Kopete'yi kullanabilirsiniz. Her zaman olduğu gibi paket depolarında pek çok alternatif bulmanız mümkün, bunlardan aMSN, Emesene, Pidgin öne çıkan yazılımlardan birkaçıdır.
Ayrıca VoIP teknolojisini kullanarak kullanıcıları arasında ücretsiz, sabit telefonlar ile ücretli olarak görüşmeye olanak tanıyan Skype'ı Pardus'ta kullanabilirsiniz.

Ofis uygulamaları
Pardus, dünya çapında milyonlarca kişi ve sayısız kuruluş tarafından kullanılan özgür ve ücretsiz bir ofis seti olan LibreOffice paketini içerir. The Document Foundation tarafıdan geliştirilen LibreOffice, bireysel kullanıcılardan profesyonel ihtiyaçlara kadar geniş bir yelpazede çözümler sunmaktadır. Fonksiyonellik ve özellikleriyle, MS Office ile uyumluluk göstermekte ve MS Windows ortamından da kullanılabilmektedir.
Microsoft Office ile oluşturulan (.doc, .docx, .xls, .xlsx, .ppt, .pptx, .pps, .ppsx) dosyaları Pardus'ta LibreOffice ile açabilir, düzenleyebilir yine aynı biçimlerde kayıt yapabilirsiniz. LibreOffice uygulamaları asıl olarak OpenDocument adı verilen, kullanımı gün geçtikçe yaygınlaşan özgür dosya standardını kullanmaktadır. Bunlar;
LibreOffice Writer : .odt - (Microsoft Word biçimleri olan .doc ve .docx'in karşılığı)
LibreOffice Calc : .ods - (Microsoft Excel biçimleri olan .xls ve .xlsx'in karşılığı)
LibreOffice Impress : .odp - (Microsoft PowerPoint biçimleri olan .ppt, .pps, .pptx, .ppsx'in karşılığı)
LibreOffice Base : .odb - (Microsoft Access biçimleri olan .mdb ve .mdpx'in karşılığı)
LibreOffice ile Microsoft Office dosyaları açıp kullanabilirsiniz ancak Microsoft Office'in 2007 SP2 öncesindeki sürümleri, LibreOffice'in kullandığı OpenDocument biçimini desteklememektedir. Eğer LibreOffice'de hazırladığınız belgeleri Microsoft Office'in 2007 SP2 öncesindeki sürümlerinde açmanız gerekiyorsa bunun için çalışmalarınızı LibreOffice'de Microsoft Office biçimlerinde (.doc, .xls, .ppt gibi) kaydetmeniz yeterlidir.

Çokluortam uygulamaları
Müzik dinlemek - Pardus'ta müzik dinlemek için Clementine, Amarok gibi gelişmiş özellikler sunan araçları kullanabileceğiniz gibi Juk ya da Audacious gibi daha basit ve hafif programlar tercih edebilirsiniz.
Film izlemek - Pardus'ta herhangi bir ek kodek yazılımına ihtiyaç duymadan aklınıza gelebilecek her türlü uzantıya sahip video dosyaları sorunsuz bir şekilde oynatabilirsiniz. Film izlemek için Pardus ile kurulu gelen Dragon Player ve Gnome MPlayer uygulamalarını kullanabileceğiniz gibi diğer işletim sistemlerinde de yaygın bir şekilde kullanılan VLC media player gibi alternatifleri tercih edebilirsiniz.
CD/DVD yazdırmak - Pardus'ta CD/DVD yazdırmak, ses CD'si oluşturmak, video CD oluşturmak, kalıp dosyası yazmak gibi akla gelebilecek tüm işlemleri Pardus ile kurulu gelen gelişmiş K3b programı ile gerçekleştirebilirsiniz. Ayrıntılı bilgi için Optik diskler (CD, DVD, Blu-ray) sayfasını inceleyebilirsiniz.

Grafik uygulamaları
Resim/Fotoğraf işlemek - Özgür yazılım dünyasının en önde gelen projelerinden biri olan Gimp, dijital fotoğraflarınız üzerinde işlem yapmak için size tüm olanakları sunmaktadır. Basit resim düzenleme/boyama işlemleri için ise KolourPaint her işinizi görebilecek yeteneklere sahiptir.
Fotoğraf albümü - DigiKam ile fotoğraf arşivinizi albümler halinde düzenleyebilir, bu albümleri web sayfasına dönüştürerek yayınlayabilir hatta basit bazı efektleri ya da bir klasördeki tüm fotoğraflar için yapmak istediğiniz ortak değişiklikleri yapabilirsiniz.
Tarayıcı - Menüde "Grafik uygulamaları" altında bulabileceğiniz Skanlite ile tarayıcınızı kullanabilir, fotoğraf ve diğer görüntülerinizi sisteme aktarabilirsiniz.

Donanımlar

Donanım tanıtma
Pardus'ta donanım tanıma işlemleri genellikle otomatik olarak yapılır. Çünkü binlerce çeşit donanıma ait sürücüler Pardus ile birlikte yüklü gelmektedir.
Geliştiriciler çekirdeği Pardus için hazırlarken yaygın kullanılan aygıtların sürücülerini çekirdeğe eklemektedirler, yani Pardus'u kurduğunuzda pek çok donanımınız otomatik olarak tanınarak kullanıma hazır hale gelmesi beklenir. Eğer otomatik olarak tanınmayan çeşitli donanımlarınız (ekran kartı - bazı web kameraları - bazı ağ kartları gibi) olursa bunlar için gereken sürücü paketlerini muhtemelen, Pardus paket depolarında bulabilirsiniz yani Paket Yöneticisi aracılığıyla kurabilirsiniz.
Donanımlarınız ile ilgili herhangi bir sorun yaşamanız halinde öncelikle PardusWiki'nin Donanım bölümüne bakınız. Donanım bölümünde yer alan, çeşitli donanımların tanıtılması ile ilgili olarak kullanıcının oluşturduğu begelerden faydalanabilirsiniz. Eğer sonuç alamazsanız diğer destek kanallarını kullanabilirsiniz. Yine sonuç alamazsanız http://hata.pardus.org.tr adresinden bir hata raporu açarak söz konusu donanımın bir Linux sürücüsü varsa sürücünün Pisi paketinin yapılmasını talep edebilirsiniz.
Eğer kullandığınız donanımların marka/modelini tam olarak bilmiyorsanız Pardus ile birlikte kurulu gelen KDE Bilgi Merkezi uygulamasıyla donanımların üreticileri tarafından sağlanan marka/model bilgilerini öğrenebilirsiniz. Bunun için donanımlarınızın sürücülerinin yüklenmiş olmasına gerek yoktur.
Donanımlar ile birlikte verilen Windows sürücüleri Windows için yazıldıklarından Pardus gibi Linux temelli işletim sistemlerinde kullanılamazlar. Bunun bir istisnası bazı kablosuz ağ kartlarıdır, bu kartlar Windows sürücülerinin sağladığı bilgiler sayesinde Ndiswrapper yazılımı ile Pardus'ta kullanılabilmektedir.

Ağ ayarları
Pardus'ta kablolu ve kablosuz ağ bağlantıları oluşturmak ve yönetmek için Sistem Ayarları arayüzünde bulunan Ağ Ayarları programı ve sistem çekmecesinde bulunan Ağ Yönetimi programcığı kullanılmaktadır.
Eğer kablolu ADSL bağlantısı kullanıyorsanız Pardus'u kurduğunuzda İnternet bağlantınız otomatik olarak tanımlanacaktır zaten. İnternet bağlantısı kurma ile ilgili olarak ayrıntılı bilgi ve görsel rehberleri ADSL modemler ve 3G modemler sayfalarında bulabilirsiniz.

Yazıcılar / Tarayıcılar
Pardus kurulumu ile birlikte yüzlerce çeşitli marka/model yazıcının Pardus'ta çalışabilmesi için gereken sürücü paketleri de sisteme yüklenmektedir. Pardus'un sahip olduğu otomatik yazıcı tanıtma özelliği sayesinde pek çok yazıcı, hiçbir işlem yapılmadan otomatik olarak tanınarak kullanıma hazır hale gelmektedir. Yazıcıyı bilgisayara takıp güç düğmesine bastıktan birkaç saniye sonra herhangi bir belgeyi açıp yazdırmayı deneyebilirsiniz. Eğer yazıcınıza ait özel ayarları yapmanız gerekirse veya otomatik tanınmayan bir yazıcıyı tanıtmanız gerekirse ihtiyaç duyacağınız bilgileri Yazıcılar/Tarayıcılar maddesinde bulabilirsiniz. Pardus'ta belge ya da resim taramak için Pardus ile kurulu gelen Skanlite programını kullanabilirsiniz.

Ekran kartları
Pardus kurulumuyla birlikte ekran kartınızı yapılandırmaya yönelik bazı sürücü paketleri de sisteminize kurularak otomatik olarak yapılandırılır. Ekran kartınız ile ilgili herhangi bir sorun yaşamasanız bile 3B uygulamaların (örneğin masaüstü efektlerinin, üç boyutlu oyunların) çalışabilmesi için ekran kartınızın tüm özelliklerini kullanmayı sağlayan sürücü paketlerini yüklemeniz gerekebilir.
Ekran kartınızın 3B özelliğinin kullanılabilir durumda olup olmadığını öğrenmek için Ekran kartı ayarları maddesine bakınız. Eğer 3B özelliği kapalı ise ve 3B özelliğini kullanabilmek istiyorsanız ekran kartınızın kullandığı sürücü paktini değiştirmeniz gerekecektir. Doğru ekran kartı sürücüsünü kullanabilmek için yapılması gerekenleri yine Ekran kartı ayarları sayfasından öğrenebilirsiniz.

Diğer donanımlar
Web kamerasından ses kartına, klavyeden bluetooth aygıtlarına kadar tüm donanımlar ile ilgili belgelere Donanım sayfası üzerinden ulaşabilirsiniz.

Güvenlik

Anti-Virüs yazılımı
Zararlı yazılımların UNIX ve Linux sistemlerin mimarisinden kaynaklanan nedenlerde sistemler arasında yayılması neredeyse imkansızdır. Windows yazılımlarının da ancak öykünücülerle çalışabildiğini ve bilinen zararlı yazılımların neredeyse hepsinin Windows sistemlerde çalışacak şekilde yazıldığını düşünürsek, Pardus'ta antivirüs yazılımı kullanmaya gerek yoktur diyebiliriz.
Linux için yazılmış olan birkaç virüsün de en başta Linux'un teknik yapısından olmak üzere çeşitli teknik nedenlerle sistemler arasında yayılarak çoğalması mümkün değildir. Bu nedenle masaüstü Linux sistemleri korumak için Anti-Virüs yazılımlarına ihtiyaç yoktur.
Ancak Windows virüslerinin yayılmasını önlemek için sunucu Linux sistemlerde antivirüs yazılımları kullanılmaktadır. Bu amaçla en yaygın kullanılan yazılım ClamAV'dır. ClamAV'ı grafik ortamda kullanabilmek için gerekli olan ClamTk paketini de Paket Yöneticisi aracılığıyla kurabilirsiniz.
Daha geniş bilgi için Pardus ve virüsler maddesine bakabilirsiniz.

Güvenlik Duvarı
Windows sistemlerde kullanılan güvenlik duvarı uygulamasının Pardus'daki karşılığı Pardus Güvenlik Duvarı Yöneticisi'dir. Bu araca, Sistem Ayarları arayüzü üzerinden ulaşılabilirsiniz.

Kullanıcı yetkilendirmeleri ve root hesabı

Kullanıcı Yönetcisi'nde bir kullanıcıya yönetici hakları verilmesi
Pardus, diğer Linux dağıtımları gibi UNIX sisteminin kullanıcı yetkilendirme standartlarını kullanır, bu standartlar sayesinde büyük sunuculardaki yüksek güvenlik özellikleri masaüstü Linux sistemler için de sıradan bir özellik olur. Linux sistemi, esinlendiği Unix gibi çok kullanıcılı bir sistem olarak geliştirilmiştir. Bir Linux sistemi, aynı anda yüzlerce kullanıcı tarafından kullanılabilir ve bu kullanıcıların hiçbirisi bir diğerinin belge ve ayarlarına ulaşamadığı gibi hiçbir sistem kaynağına da izinsiz erişemez. Masaüstü Linux sistemler her ne kadar bu kadar çok kullanıcıyı hedeflemiyor ve bu imkanları pek kullanmıyor olsa da güvenlik açısından bu erişim güvenlik politikası aynen uygulanmaktadır.
Linux sistemlerde tüm yetkilere sahip bir yönetici hesabı bulunur ve bu hesabın kullanıcı adı "root"'dur. Root hesabı, Windows'taki sistem yöneticisi olan Administrator hesabının karşılığı niteliğindedir. Ancak Linux'un yetkilendirme sistemi farklı olduğundan root kullanıcısı ile diğer kullanıcılar arasındaki yetki farkı Windows'dakinden daha büyüktür.
Pardus kurulumu sırasında kullanıcıya sorulan yönetici parolası, root kullanıcısına ait paroladır ve asla unutulmamalıdır. Bu parola ile sistemdeki tüm yönetim işlemlerini yapmak mümkündür. Bu nedenle bu parolanın kesinlikle unutulmaması ve herkesle paylaşılmaması gerekir.
Pardus'ta yetkili kullanıcı hakları elde etmek için oturumun (root) olarak açılmasına gerek yoktur. Zaten root olarak oturumun açılması, bazı sakıncalar barındırıyor olması nedeniyle varsayılan olarak engellenmiştir. Bu yüzden root hakları gerektiren bir işlemi gerçekleştirmek için sistem root olarak açılmaz bunun yerine geçici olarak root hakları elde edilir. Bunun için root parolasını biliyor olmanız yeterlidir. Ayrıntılı bilgi için Root hakları elde etmek maddesine bakınız.
Gelişmiş yetkilendirme sistemi sayesinde bazı işlemler için normal kullanıcılara da yönetici yetkileri verilebilir. Örneğin, bir kullanıcıya ağ bağlantısını açıp kapatmak ve paket kurmak için yetki verilebilir ama yeni bağlantı profili oluşturmak ve yeni paket deposu eklemek için yetki verilmeyebilir. Bu işlemleri Sistem Ayarları içerisindeki Kullanıcı Yöneticisi ile yapabilirsiniz. Kullanıcı Yöneticisi'ndeki "Yönetici hakları ver" seçeneğiyle normal bir kullanıcıya da yönetici yetkileri verilebilir.

Gelişmiş düzey konu başlıkları

Görev Yöneticisi: Sistem İzleyici
Windows'ta, çalışmakta olan programların listelenmesi, istenilen bir programın sonlandırılıması gibi amaçlar için kullanılan Görev Yöneticisi'nin Pardus'taki karşılığı Sistem İzleyici'dir. Ctrl + Esc tuş bileşimi kullanılarak Sistem İzleyici'nin Sistem Süreçleri bölümüne ulaşılabilir. Ayrıca program sonlandırmak için Sistem İzleyici'yi hiç açmadan "Ctrl + Alt + Esc" tuş bileşimi kullanılarak ortaya çıkan kuru kafa kullanılabilir. Kuru kafa ile herhangi bir pencereye tıklandığında o program anında sonladırılmaktadır.

Ağ Komşuları: Samba ve Samba payları
Windows'daki Ağ komşuları ile bir Windows ağındaki bilgisayarlara ulaşmak mümkün oluyor ancak Linux sistemler doğal olarak Windows ağ protokollerini desteklemediğinden bunun için ekstra bir yazılım olan Samba kullanılıyor. Samba sayesinde Linux sistemler yerel ağdaki Windows sisitemler tarafından sanki Windows çalışıyormuş gibi algılanıyor. Samba, Windows ağ protokollerinin tüm özelliklerini kullanabilmekte, dosya ve yazıcı paylaşımı imkanı vermektedir.
Samba ayarları Sistem Ayarları arayüzünde mevcuttur ve bir servis olarak istenildiği zaman Servis Yöneticisi'nden çalıştırılıp durdurulabilmektedir. Samba servisi ağınıza uygun şekilde yapılandırıldıysa ve çalışıyorsa Ağ komşularına ulaşmak için Konqueror'da smb:// adresini görüntülemeniz yeterlidir.

Aygıt Yöneticisi
Windows'taki Aygıt Yöneticisi'nin Linux'ta tam bir karşılığı yoktur. Ancak bir KDE uygulaması olan KDE Bilgi Merkezi tüm donanımları ve sistem kaynaklarını derli toplu şekilde görmenizi sağlayan bir uygulama olarak kullanılabilir.
Windows'taki aygıt yöneticisi aynı zamanda aygıt sürücülerinin yüklenmesi için de kullanılmaktadır ancak Linux'ta aygıt sürücülerinin çalışma ve kurulma yöntemleri farklı olduğundan Linux'ta böyle bir görsel arabirim bulunmamaktadır. Aygıt sürücülerinin yüklenilmesi ile ilgili olarak Donanım tanıtma başlığına bakabilirsiniz.

Sanal Bellek: Takas Alanı
Windows'taki sanal bellek özelliğinin Pardus'daki karşılığı Takas dosyası kullanıma özelliğidir. Bu özellik Linux sistemlerde Windows sistemlerden çok önce kullanılmaya başlanmış bir özelliktir. Takas alanı, fiziksel belleğin (yani RAM'in) yetersiz kaldığı durumlarda kullanılır. Eğer fiziksel belleğinizin gündelik kullanımınız için yeterli olduğunu düşünüyorsanız Pardus kurulumu sırasında takas alanı oluşturmamayı tercih edebilirsiniz. Ancak burada bilmeniz gereken bir husus daha var; Pardus'un kış uykusuna (disk kullanarak askıya alma) yatmasını istiyorsanız takas alanı kullanmanız gerekmektedir. Takas alanı olmadığında bu özellik devre dışı kalacaktır.
Kurulumdan sonra takas bölümünün yönetimi için bir grafik arayüz bulunmamaktadır. RAM kullanımı ile ilgili olarak ayrıca Özgürlükİçin.com 'daki Pardus Ram'ı Nasıl Kullanıyor yazısını okuyabilirsiniz.

Disk Denetimi
Windows'taki disk hata denetimi uygulamasının Pardus'taki karşılığı fsck komutudur ancak bu işlev için bir grafik arayüz henüz bulunmamaktadır ve sadece Ext biçimli disk bölümleri için kullanılabilir. Pardus öntanımlı olarak ext dosyalama biçimini kullanmaktadır, kullanıcı önyükleme menüsündeki "F3-Diski Kurtar" seçeneği ile açılış yaparak Pardus kurulu olan bölümün açılış sırasında denetlenmesini sağlayabilir.
Ancak Windows tarafından öntanımlı olarak kullanılan NTFS biçimli bölümler tüm özellikleriyle desteklenmediğinden otomatik denetleme yapılmamaktadır. Hatta bu biçimdeki bölümlerde bir tutarsızlık tespit edildiğinde verilerin güvenliği için erişime izin verilmez. Bu konuda NTFS bölümlere erişim sorunları başlığını incelemelisiniz.

Disk Yönetimi: KDE Disk Bölümü Yöneticisi
Windows'taki disk yönetimi aracının Pardus'taki KDE Disk Bölümü Yöneticisi uygulamasıdır.
Windows, disk bölümlerinin hepsinin açılışta otomatik olarak kullanılmasını sağlamaktadır. Pardus'ta ise bu durum seçimliktir, istenirse bazı disk bölümleri kullanıcı ilek erişimi sağlayana kadar çalştırılmaz. Bu seçenekler Disk Yöneticisi aracı ile ayarlanmaktadır. Daha geniş bilgi için disk bölümlerini bağlama konusuna bakınız.
Disk yönetimi için ayrıca Paket Yöneticisi aracılığıyla GParted uygulamasını kurup kullanabilirsiniz.

Disk Birleştirme
Windows'taki disk birleştirme uygulamasının Pardus'ta bir karşılığı bulunmamaktadır, çünkü buna gerek yoktur. Pardus öntanımlı olarak ext dosyalama biçimini kullanmaktadır, bu bölümlerdeki dosyalar Windows'ta kullanılan NTFS veya FAT gibi biçimlerden farklı bir dağılımla kaydedildiğinden parçalanma daha kayıt sırasında önlenmiş veya en aza indirilmiştir.

Hizmetler: Servis Yöneticisi
Windows'taki hizmetlerin Linux sistemlerdeki karşılığı servislerdir. Pardus'un kendine özgü Servis Yöneticisi aracı ile servislerin çalışması kontrol edilebilirsiniz. Ayrıca Servis Yöneticisi için yazılan Sistem Servisleri programcığı aracılığıyla servisleri masaüstünden hızlıca kontrol edebilirsiniz.

Önyükleme sistemi
İşletim sistemlerini başlatmak için kullanılan küçük programlara Önyükleyici denilmektedir. Bu programlar bilgisayar açıldığında işletim sisteminden önce çalıştırılarak ayarlandığı şekilde bir menü görüntüleyerek seçilen işletim sistemini açmaya çalışır.
Bir bilgisayarda sadece bir işletim sisteminin kurulması ya da birden fazla sayıda işletim sisteminin kurulması (Windows ve Pardus gibi) durumları farketmeksizin her harükarda bilgisayara bir önyükleme yazılımının uygun bir şekilde yüklenmesi gerekmektedir. Pardus kurulumunda önyükleyici seçimi ile ilgili ayarlama, kurulumunun resimde görülen aşamasında yapılmaktadır. Konu ile ilgili geniş bilgi almak için Önyükleme sistemleri sayfasına bakınız.
Pardus, diğer pek çok Linux dağıtımında da kullanılan GRUB adı verilen bir önyükleme yazılımı kullanmaktadır. Grub menüsü ayarlarını değiştirmek için Açılış Yöneticisi uygulamasını kullanabilirsiniz.

Komutlar ve konsol kullanımı
Pardus'ta günlük kullanım için komutlar ve konsol uygulamalarının kullanılmasına ve bilinmesine gerek yoktur. Ancak aşağıdaki gibi bazı durumlarda konsol uygulamaları tercih edilebilir ya da ihtyaç duyulabilir;
Grafik arabirimden pek çok yeri tıklayarak yapılabilecek bir işlemin belki tek bir komutu çalıştırmakla yapılabilecek olması
Yazılımlarda oluşan bazı hataların tespiti
Henüz grafik arabirimde yönetim arayüzü bulunmayan işlevler ve ayarlamalar
Bazı teknik bilgilerin öğrenilmesi
Konsol kullanımı için KDE masaüstünde Konsole uygulamasını kullanabilirsiniz. Bazı konsol komutları ve uygulamaları ile ilgili olarak Konsol Komutları başlığını inceleyebilirsiniz.

Kaynak PardusWiki

Edited October 29, 2011 by nano68

nano68 · October 29, 2011

[size="5"]Linux Dosya Sistemi[/size]
[img]http://www.cagataycebi.com/linux/file_system/img/file_hierarchy.png[/img]

Microsoft Windows gibi bir başka işletim sisteminden, Linux'a geçen son kullanıcıların en büyük sıkıntılarından biri, dosya sistemleri arasındaki farklardır. Windows konusunda biraz tecrübeli kime sorsanız, Program Files, Windows, System32, Documents and Settings klasörleri hakkında bilgi verebilir. Ancak Unix dünyası farklıdır ve geçiş yapan kullanıcılar, hangi klasörün ne işe yaradığını, hangisinin neyle alakalı olduğunu ilk bakışta çözemez. İşin kötü tarafı, farklı dağıtımlar için, dosya sistem hiyerarşisi değişebilir. Bu yazımızda, Linux Dokümantasyon Projesi (The Linux Documentation Project) tarafından yayımlanmış Linux Dosya Sistem Hiyerarşisini baz alarak, sizlere Linux dosya sistemi hakkında bilgi vereceğiz. Eğer daha çok bilgi almak isterseniz The Linux Documentation Project web sitesini ziyaret etmenizi tavsiye ederim.

Dosya Sistemi Nedir?
Dosya sistemi, işletim sisteminin bir disk veya bölüm (partition) üzerindeki dosyaları takip edebilmesi için oluşturulmuş yöntem ve veri yapıları bütünüdür. Dosya sistemi farklı anlamlar için de kullanılıyor. Örneğin iki diski olan bir kullanıcının "iki dosya sistemim var" dediğini duymuşsunuzdur. Buna şimdilik girmeyelim. Bizi ilgilendiren Linux'taki dosya yapısı...

Linux bir Unix klonudur. Bu yüzden "Tekil Hiyerarşik Klasör Yapısı"nı benimsemiştir. * her şey / (slash) simgesiyle ifade edilen root klasöründen başlar, aşağıya doğru iner. Windows'taki gibi C: D: şeklinde sözde sürücüler (drivers) bulunmaz. Windows ortamında, dosyalarınızı C sürücüsü, D veya E sürücüsü gibi her yere koyabilirsiniz. Bu tarz dosya sistemlerine, "Hiyerarşik Yapı"lı denmektedir.

Linux, / (root) klasöründen başlayarak, boot işlemindeki önem sırasına göre klasörleri dizer. Eğer neden Windows'taki gibi \ (ters slash) işareti yerine, / (slash) işareti kullanıldığını merak edebilirsiniz; bu Linux'un Unix geleneğini takip etmesindendir. Ayrıca bu geleneğe uygun olarak küçük büyük harf duyarlılığı önemli bir konudur. Örneğin Windows'ta KLASOR_ADI ve klasor_adi aynı şeydir; fark etmez. Ama Linux'ta iki ayrı klasörden bahsediyor oluruz.

Windows'ta bir program yüklediğinizde, programa ait dosyaların büyük çoğunluğu kendi klasörüne yüklenir. Örneğin Matlab'i, C:\Program Files\Matlab adresine kurduğunuzda, ona ait yardım dosyaları, bu klasör altındadır. Fakat Linux farklı çalışır; program dökümanlarını /usr/share/doc/program_adi/ altına koyarken, man(ual) dosyaları, /usr/share/man/man[1-9] altına koyulur. Eğer varsa info dosyaları da, /usr/share/info altına atılır. Kısacası, sistem hiyerarşisine gömülen bir yapı söz konusudur. Yüklenen herhangi bir program, işletim sisteminin muhtelif yerlerine yerleşmektedir.

Linux'un popülerleşmeye başladığı 90'ların ortalarında, dağıtım geliştiriciler, dosyaları yerleştirmek için en uygun gördükleri şekilde çalıştılar; belirli bir standart yoktu. Bu birçok soruna neden oldu. Bu anarşiyi durdurmak için daha sonraları Linux Dosya Sistem Hiyerarşisi (kısaca FSSTND) belirlendi. Bizim anlatacağımız yapı da bu standart dahilinde...

Linux ve dosya sistemiyle ilgili söylenecek çok şey var; ama özet geçip son kullanıcının ihtiyacına cevap vermek daha doğru olur: "Linux'ta hangi klasör ne işe yarar?"

/ (root) :
Yukarda belirttiğimiz gibi, / (root) işletim sisteminin başlangıç noktasıdır. Bütün diğer klasörler, dosyalar, root'un 'çocuklarıdır'. Bilgisayar başlarken, ilk önce buraya bakılır ve bulunmazsa sistem başlamaz. / (root) ve /root (root kullanıcısına ait klasör) birbirinden ayrıdır. İlerki bölümde farkını açıklayacağız.

FSSTND'a göre root altındaki temel klasörler:

/bin : Olması şart komut dosyalarını içerir
/boot : Başlangıç için gerekli dosyaları bulundurur
/dev : Donanım dosyaları vardır
/etc : Sistem ayarlarını barındırır
/lib : Kütüphane dosyaları ve kernel modülleri bulunur
/media : Kaldırılabilir aygıtların (CD-Rom, Flash bellek vs...) sisteme eklendiği klasördür.
/mnt : Bir dosya sistemini geçici olarak eklemek için kullanılır.
/opt : Ekstra programların kurulması içindir
/sbin : Sistemi yöneticisiyle ilgili çalıştırabilir dosyaları tutar.
/srv : Sistemin sunduğu hizmetlerle alakalıdır
/tmp : Geçici dosyaları tutmak içindir
/usr : İkincil bir hiyerarşi
/var : Değişken verileri saklar

Günümüzde Linux dağıtımlarının büyük çoğunluğu, zaman zaman FSSTND tarafından belirlenmiş klasörlerin dışına çıkabiliyor. Bu tanıma bazen bir iki klasör eklendiğini ya da nadiren bu yapıdan bir klasörün çıkarıldığını görüyoruz. Biz gerek güncel dağıtımları, gerekse FSSTND'yi baz alarak incelememizi yapacağız. Ancak yazımızda FSSTND tarafından belirlenen bütün klasörler olmayacak. Linux dosya sistemi oldukça derin bir konu ve her şeyi anlatmaya kalkarsak, ayrı bir kitapçık yayımlamamız gerekir. Bunun yerine, son kullanıcının daha çok ilgisini çekecek ve genellikle haşır neşir olabileceği klasörleri ele alacağız.

/bin :
İşletim sisteminizi kullanmak için gereken birçok yararlı komut /bin klasörü altındadır. cat, mkdir, cp, ls, mv, rm vb. temel komutların hepsini burada bulabilirsiniz. Sistem boot ettiğinde, ilk olarak /bin klasörü çalışır hâle getirilir. Network bağlantınız olmasa ya da önemli klasörlere bir nedenden dolayı erişemeseniz bile, /bin klasöründeki komutlar n'olursa olsun çalışır. Bir sorun çıktığında, /bin klasörü altındaki komutları kullanarak sistemi onarırız.

/boot :
Boot, işletim sisteminin yüklenme evresidir. /boot klasörü, boot işlemi için gereken her şeyi içerir. Bilgisayarın başlangıç (boot) aşamasında gerekmeyen ayar ve yapılandırma dosyaları burada bulunmaz; başka klasörlerden gerektiği zamanlarda yüklenir.

/dev :
Linux'ta her şey bir dosyadır; donanım aygıtları da öyle... USB girişleri, seri ve paralel portlar, diskleriniz, cd-rom'larınız vb... bütün aygıtlar /dev klasörü altında tutulan dosyalardan ibarettir. Örneğin /dev altında bulunan hda1 dosyası, sabit diskinizi temsil eder. Ya da /dev/dsp, ses aygıtınızdır. Bunları programlar vasıtasıyla kullanırız ancak direk müdahale ekmek mümkündür.
Mesela "cat /boot/vmlinuz > /dev/dsp" yazarak Kernel'in sesini duyabilirsiniz.

Bazı Önemli Aygıt Dosyaları:
/dev/ttyS0 : Fare, modem gibi aygıtların bağlandığı seri port. (COM 1)
/dev/psaux : PS/2 girişi; fare ve klavyeler içindir.
/dev/lp0 : Paralel port (LPT 1); yazıcı, tarayıcı vs...
/dev/dsp : Birincil ses aygıtı
/dev/usb : USB aygıtları
/dev/sda : SCSI aygıtlar, Flash Bellekler, harici CD-ROM'lar vs...
/dev/scd : SCSI CD-ROM'lar
/dev/js0 : Joystick (Microsoft Türkçesiyle Eğlence Çubuğu)

/etc :
İşletim sistemini bir vücuda benzetirsek, /etc klasörünü sinir sisteminin merkezi olarak görebiliriz. Sisteme dair bütün yapılandırma, bu klasör veya bu klasörün alt klasörlerinde bulunur. Yapılandırma dosyası, bir programın işlemlerini kontrol etmek için kullanılan lokal bir dosyadır; durağandır ve çalıştırılmak için değildir.

/etc klasörü içersinde bulunan bütün klasör ve yapılandırma dosyalarını tek tek incelememiz mümkün değil. Ancak son kullanıcının işine yarayacak bir ipucu verebiliriz.

Sürekli DNS problemleri yaşayanlar, /etc/resolv.conf dosyasını root olarak açıp, yeni DNS adresleri ekleyebilir. Siz de bu sorunlardan mustaripseniz, root olarak bu dosyayı açıp aşağıdaki satırları dosyanın en başına ekleyin:
nameserver 208.67.222.222
nameserver 208.67.220.220

Verilen adresler OpenDNS adında bir firmaya ait. Telekom'un adresleri yerine bunları kullanırsanız; adres çözümleme problemleriniz geride kalacaktır. Üstelik erişimi engellenen sitelere de girebilirsiniz.

/home :
Zamanında home klasörüyle ilgili hoş bir tanım duymuştum; /home klasörünü kullanıcıların kalesi olarak açıklıyordu. Bu gayet yerinde bir açıklama. /home klasörü içerisinde her kullanıcının kendi adında bir alt klasörü bulunur. Örneğin kullanıcı adınız "ali" ise, /home/ali size aittir ve altında istediğiniz her şeyi yapabilirsiniz; ama yapabilecekleriniz bu klasörle sınırlıdır. /home klasörünü, Windows'taki Documents and Settings'e benzetebiliriz. Ama daha güvenli bir yapıdır. Çünkü Linux'ta bir başkasının ev klasörüne müdahale edemezken, Windows'ta çok zorlanmadan istediğinizi yapabilirsiniz.

[Filelight]

Filelight : Klasörlerin kapladığı boyutları gösteren bir yazılım.

/initrd :
initrd, initial ramdisk kısaltmasıdır. Aşağı yukarı anlamı Başlangıç Bellek Diski oluyor. Boot aşamasında ilk önce çekirdek (kernel) yüklenir. Bundan sonra bilgisayarınızın belleğinde bir Bellek Diski oluşturulur. Oluşturulan Bellek Disk üzerinde / (root) yansısı açılır ve kök dizin olarak monte edilir. /initrd bu işlemlerin yapılması ve Linux'un yüklenmesi için gereklidir.

/lib :
Kernel modülleri ve paylaşılan kütüphane dosyaları bu klasörde bulunur. Var olan çekirdek modüllerini /lib/modules/[versiyon_numarasi] içersinde bulabilirsiniz. Bahsedilen kütüphane dosyalarıysa, sistemi başlatmak ve /bin ile /sbin içersindeki komutları çalıştırmak için gereklidir. Paylaşılan kütüphane dosyalarını, Windows'ta DLL (Dynamically Linked Library) ile eş tutabiliriz. Linux'ta kütüphane dosyalarının sonu ".so" ile biter.

/lost+found :
İngilizce bir terim olan Lost and Found, kayıp eşya bürosu demektir. /lost+found klasörünün yaptığı işi düşününce, bundan uygun bir isim herhalde olamazdı.

Bazen sistemimizde bir problem olur; yanlış kapatırız, elektrik gider, durup dururken bilgisayar yeniden başlar vs... Bu gibi durumlarda Linux'ta fsck (File System Check) komutu devreye sokulur. fsck, Windows'taki Scandisk programına benzetilebilir. Düzeltilemeyen bir sorun varsa, bağlantıları kopmuş kayıp dosyalar ortaya çıkmışsa, bunlar /lost+found altına atılır. Bağlantı kopması, inode gibi konulara girmek istemiyorum; biraz karmaşık. Kısaca özetlersek; kötü bir sistem kapanmasından sonra, olması gereken bazı dosyaları bulamıyorsanız, kayıp eşya bürosuna bakmanızda yarar var.

/media :
CD-Rom, disket sürücü, flash bellek gibi çıkarılabilir aygıtlar buraya bağlanır. En basit tanımla, çıkarılabilir aygıtların, bağlantı noktası (mount point) olarak düşünebilirsiniz.

/mnt :
/media klasörüne benzer. Temel farkı; çıkarılabilir aygıtlar yerine, dosya sistemleri veya donanım aygıtları için kullanılıyor oluşudur. Bağlama (mount) işlemi, herhangi bir dosya sistemini, işletim sisteminin kullanmasını sağlar. Nereye bağladığınız sizin tercihinizdir. Yani bir diski, /media veya /mnt klasörüne ya da bir başka yere bağlamanız fark etmeyecektir. Sadece genel kabul görmüş bazı bağlantı noktaları bulunuyor; /mnt klasörü de onlardan bir tanesi.

/opt :
Dağıtımdan bağımsız ekstra yüklenen paketler için /opt klasörü kullanılmaktadır. Örneğin Google Earth programını indirip kurmak istediğinizde, 'default' olarak kurulacağı nokta, /opt/google-earth adresidir.

Elbette ki bunu değiştirebilir ve size uygun gelen bir başka konuma yükleyebilirsiniz. Ancak daha önce söylediğimiz gibi bazı şeyler genel kabul görmüştür. Ekstra yüklenen yazılımların, /opt adresine atanması da buna bir örnektir. Windows'taki C:\Program Files'i hatırlayalım;. programları buraya kurmak zorunlu değil; ama hemen hepsi buraya kuruluyor. Aynı mantık burada da geçerli.

/proc :
/proc oldukça özel sanal bir dosya sistemidir. Bizim bildiğimiz anlamda fiziksel dosyalar bulundurmaz; sistem durumuna dair bilgi içeren sanal dosyaları vardır. Örneğin "cat /proc/swaps" yazarak sisteminizdeki takas dosyalarına dair bilgi alabilir ya da "cat /proc/cpuinfo" komutuyla işlemcinizin özelliklerini görebilirsiniz.

/proc klasörü içersindeki dosyalar, sadece sistem durumunu görüntülemek için kullanılmaz; gerektiğinde ayarlamak için de kullanılabilir. Fakat son kullanıcılara hitap etmediğinden, bu konuyu burada keselim.

/root :
Unix'in ilk versiyonlarında root kullanıcısının kendine ait bir ev klasörü yoktu. Direkt olarak / (root klasörü) altında çalışırdı. Fakat zamanla bunun iyi bir yöntem olmadığı anlaşıldı ve root kullanıcısının ayrı bir klasöre sahip olması gerektiğine karar verildi. Diğer kullanıcılardan farklı olduğu için root'un ev klasörü /home altında tutulmaz; ayrılması için /root klasörü altındadır.

/sbin :
Linux'ta normal kullanıcının kullanabileceği komutlarla, sistem kullanıcısının kullanabileceği komutlar ayrılmıştır. root tarafından kullanılacak bakım ve yönetim için kullanılan önemli programlar, /sbin altında tutulur. Daha az öneme sahip yönetim komutlarıysa, /usr/sbin klasöründedir. Eğer lokalde, yani kullandığınız makineye özgü yönetici (root) komutları bulunuyorsa, bunları da /usr/local/sbin altında bulabilirsiniz.

/usr :
/root kullanıcısına benzer bir hikaye /usr için de söz konusudur. Unix ilk çıktığında, kullanıcılara ait ev klasörleri, /usr altında tutulurdu. Örneğin cagatay isimli bir kullanıcının ev klasörü /usr/cagatay şeklindeydi. Bu yöntem zamanla değişti ve /home klasörü doğmuş oldu. /usr klasörü hâlâ çok önemli bir yapıdır ve işletim sisteminizde kullandığınız her şeyle ilişkisi bulunur.

/usr klasörünün önemi, yüklediğiniz programların buraya atılmasından kaynaklanır. /opt adresi işletim sistemi dışında gelen 3.parti programlar içindir. Fakat işletim sistemi aracılığıyla ya da paket yönetim sistemlerini kullanarak yüklediğiniz her şey, /usr altına aktarılır. Aynı zamanda yüklediğiniz programların çalışmak için ihtiyaç duyacağı kütüphane dosyaları, /usr/lib altındadır.

/usr ile ilgili söylenebilecek bir başka nokta da, local klasörüdür. Linux, sunucu olarak çok istemciye hizmet verebilecek bir işletim sistemidir. Bir Linux sunucu (server) kurarsanız, ona bağlanan yüzlerce istemci (client) olabilir. Her istemci bilgisayara, /usr altındaki programların ayrı ayrı yüklenmesi gerekmez; bir başka konumdan bu komutları çalıştırabilirsiniz. Ancak /usr altında bulunan local klasörü sadece kullandığınız makineye özeldir. Örneğin /usr/local/bin klasörü içinde bulunan bütün komutlar, direkt olarak kullandığınız makineye yüklenmiştir. /usr/bin komutları ise geneldir ve bir ağ üstündeki bütün makinelerden erişilebilir. local gördüğünüzde, bunun sadece sizin makinenize özel olduğunu bilin.

/var :
Log dosyaları, e-mail ve printer kuyrukları gibi değişken sistem bilgilerini barındırır. Sisteminize dair tutulan log'ları buradan görebilir; güvenlik durumunu buradan kontrol edebilirsiniz.

/tmp :
Geçici dosyalar içindir. Birçok program, burayı geçici depolama alanı olarak kullanır. /tmp klasörünün içeriği genellikle KB'lar mertebesinde kalır ve genellikle işletim sistemi yeniden başlarken içindeki dosyalar silinir. /tmp klasörü altında bulunan dosyaları, ne yaptığınızdan emin değilseniz, kesinlikle silmemelisiniz! Sistem genelinde olmasa bile, program bazında problemler çıkabilir. Örneğin açık bir soket dosyasını sildiğinizde, onu kullanan programa ve kendinize sorun çıkartabilirsiniz.

Linux (ya da Unix diyelim) dosya sistemi oldukça özel bir yapı. İlk bakışta insanın gözünü korkutuyor, bunu kabul ediyorum. Ama fobinizle yüzleşip, temel prensipleri öğrendiğinizde oldukça sistemli bir yapının içerisinde olduğunuzu fark ediyorsunuz. O yüzden fobinizle kesinlikle yüzleşmenizi tavsiye ederim.

ALINTIDIR
Bu yazıyı hazırlayan Çağatay ÇEBİ'ye çok teşekkür ediyorum.
Kaynak : http://www.cagataycebi.com/linux/file_system/file_system.html

Sign In

Linux Acemilerine Dersler

Recommended Posts

nano68

Link to comment

Share on other sites

nano68

Link to comment

Share on other sites

nano68

Link to comment

Share on other sites

Join the conversation

Recently Browsing 0 members

Browse

Activity