Cezaevindeki üniversite araştırma konusu

[mavikiz]

İnsanların bulundukları ortamları yaşanabilir yapmalarının, tutsak olsalar bile bunu başarabilecekleri, ''Krasnoyarsk'ın Ölüm Kapmından Yatılı Üniversiteye Dönüşmesi'' başlıklı makalede gözler önüne serildi. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Cemil Kutlu tarafından hazırlanan ve Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisinin son sayısında yayınlanan makalede, tüm olumsuzluklara rağmen bir grup esirin yaşama nasıl tutulduğu anlatılıyor.

Orta Sibirya'da Trans-Sibirya demir yolu hattı üzerinde bulunan Krasnoyarsk şehrinde 1. Dünya Savaşı esirleri için kurulan kampa ilk sevkıyatın 1914 yılında başladığı belirtilen makalede, Osmanlı, Avusturya-Macar ve Alman ordularına mensup esir subay ve erlerin sayısının kısa sürede kapasitesinin iki katı olan 14 bine ulaştığı, kamptaki idarenin bozuk oluşu, altyapıdaki eksiklikler nedeniyle ortaya çıkan salgın hastalıkların 8 bin civarında esirin yaşamını yitirmesine neden olduğuna dikkat çekildi.

Şartların düzeltilmesi ve esirleri tarafından kurulan yardımcı iç idarenin duruma el koymasının ardından ölüm kampının her türlü sosyal ve kültürel etkinliğin yaşandığı bir mekan durumuna getirildiği ifade edilen makalede, Türk esirlerin grup kıdemlisinin 29. Tümen Kumandanı Albay Arif Bey olduğu ifade edildi.

Kampta bulunan Türk esirlerin, Alman ve Macar subaylarında dillerini öğrenmeye, onlara da Türkçe ve Arapça öğretmeye başladıkları anlatılan makalede, Türk subayların öğrenmek için en fazla rağbet ettikleri dillerin Almanca ve Fransızca olduğu, çoğu esirin bir dili bazılarının ise iki dil öğrendiği vurgulandı.

Dil öğrenme dışında kamptaki esirlerin gerektiğinde üniversite diploması almak için fizik, kimya, matematik gibi fen derslerine de çalıştıkları, mühendislik, boyacılık, ziraat, bağcılık, meyvecilik, hububatçılık, koyunculuk, inekçilik, aracılık, tavukçuluk ve sabunculuk gibi dersleri teorik olarak okudukları, en fazla ilgi çeken derslerin ise dil ve spor olduğu ifade edildi.

Esir kampında haftada birkaç defa ilmi ve teknik konularda konferanslar da düzenlendiği Türk subayların bu konferanslara hem konuşmacı hem de dinleyici olarak katıldıkları anlatılan makalede, dekore edilen bir pavyonun tiyatro salonu haline getirildiği, sergilenen oyunlara Rus subaylarının aileleriyle geldikleri, Türk esirlerinde Hüseyin Rahmi'nin ''Mürebbiye'' adlı oyunu sergilediği kaydedildi.

-ESİR GAZETELERİ-

Krasnoyarsk kampındaki kültürel etkinlikler içinde en dikkati çekicilerinden birinin ''esir gazeteleri'' olduğu ifade edilen makalede, bunlardan Türk esirlerine ait olanların; esirlerin kamp hayatı, sosyal ilişkileri ve psikolojik durumları hakkında net bilgiler verdiği ve Türk insanının zor şartlar altında bile neler yapabileceğini göstermesi bakımından incelenmesi gereken kaynaklar olduğu belirtildi.

-KAMPTAKİ TÜRKLERİN ÇIKARDIĞI İLK DERGİ-

Krasnoyarsk'daki 400-500 Türk subayı ile 100-150 kadar erin sosyal ve kültürel etkinliklerini değerlendirmek düşüncesiyle çıkardıkları ilk derginin ''Vaveyla'' adını taşıdığı, 10 Aralık 1915'de ilk sayısı çıkarılan derginin 1 Mart 1918'e kadar 101. sayısına ulaştığı anlatılan makalede, el yazısı ile yazılan derginin kağıt ve mürekkep kıtlığı yüzünden tek nüsha olarak çıkarılabildiği, bu yüzden derginin kampta bulunan esirlere satılmadığı, sadece pavyonlarda dolaştırılarak okuyan ve dinleyen her esirden 2 kapik toplandığı kaydediliyor.

Derginin ana amacının Türk esirleri eğitmek olduğu kaydedilen makalede, Rus gazetelerinden haber çevirilerin yer aldığı dergide mizahi yazılar, bilmecelerin de yayınlandığı, ayrıca şefkat ve yardım kavramları işlenerek durumu iyi olan esirlerin zor durumda olanlara yardımları özendirildiği, ayrıca cemiyet haberlerine de yer verildiği bildiriliyor.

Vaveyla Dergisinin çıktığı günlerde kampta ayrıca Kurtuluş adlı el yazısı ile bir gazetenin de yayınlandığı anlatılan makalede, derginin düzenlediği bir piyango çekilişine katılım ücretinin 10 kapik olduğu, kazanan bir kişiye 80 kapik değerinde sigara tablası, iki kişiye 50'şer kapik değerinde iki kutu sabun, 1 kişiye aynalı bıyık fırçası, 1 adet iyi cinsindin sigara tablası verildiği de kaydedildi.

AA